Exotische soorten (protocollen)

Direct naar Actuele Invasieve Exoten

Deze pagina is beperkt tot exotische Flora.
De definitie van exotische soorten is dat deze soorten niet thuishoren in een biotoop en vaak verstorend werken op het natuurlijk evenwicht.

Sommige exotische flora zijn geen probleem omdat ze goed passen bij inheemse soorten. Maar een aantal soorten mist in onze omgeving natuurlijke vijanden en kan gaan woekeren. In die gevallen is het nodig om de soort te bestrijden met het oogpunt om de soort onder controle te houden of zelfs te verdelgen. Dit is met name belangrijk als de soort een actueel gevaar vormt (giftig voor mensen en dieren, explosieve groei, etc.).

Duizendknoop - exotische soorten
Duizendknoop… een Duivelsknoop!

Sommige mensen zeggen, “Ach, laat de natuur gewoon zijn gang gaan…”. Maar bedenk even, wil je graag je achtertuin laten overwoekeren door bv. Duizendknoop of Reuzenberenklauw? Nee dus! Maar laten wij de discussie vooral open houden.

Er zijn goede redenen waarom sommige soorten beter bestreden of beheerd kunnen worden, en we anderen (beperkt) kunnen gedogen.
Een probleem zijn met name de ‘invasieve exoten‘ die complete biotopen overnemen en beschermde soorten bedreigen en verdringen. In die gevallen is het nodig om in te grijpen, om het verstoorde evenwicht te herstellen. Maar uiteraard mag het middel niet erger zijn dan de kwaal!

Explosief groeiende tropische waterplanten (bv. uit een door het toilet gespoelde vissenkom) kunnen waterwegen blokkeren met diverse nadelige gevolgen. Soms zijn de wortels zo moeilijk te verdelgen dat je gerooide struiken niet meer bij het GFT aan mag bieden. Of bossen worden helemaal overwoekerd. In die gevallen treedt aanzienlijke verarming op in de soortenrijkdom van zowel Flora als Fauna.

Flora & Fauna wet

Allereerst is daar de wet. De Flora & Fauna wet omschrijft welke soorten als exotisch aangemerkt worden. Op basis van deze wet zijn grondeigenaren verplicht om beheer of bestrijding uit te voeren. Een wet schrijven is de eerste stap (papier is geduldig), maar de uitvoering kan een probleem zijn. De centrale overheid schrijft voor, maar een veelheid aan regionale en locale instanties moet het uitvoeren.

Een goed voorbeeld van dat laatste is de overbekende Amerikaanse vogelkers (Prunus Serotina). Die moest je (voorheen) volgens de bovenstaande wet bestrijden. Maar een groot deel van de besmetting door heel Nederland bevindt zich op het grondgebied van… de overheid. De diverse overheden en instanties belast met beheer hebben laten weten dat het hen helaas aan middelen ontbreekt om de soort te bestrijden. De kosten worden door experts geschat op vele miljoenen euro’s (op basis van de inzet van professionele krachten en materieel). Daar is geen budget voor en dus besluit men om de soort van de lijst af te voeren. Men accepteert dat de soort ingeburgerd is, hoewel de problemen blijven. Uiteraard los je daarmee alleen zaken op papier op.

Soorten waarvan men de bestrijding ‘formeel’ heeft opgegeven zijn opgenomen in een eigen overzicht onderaan de pagina.

Wanneer zijn exotische soorten invasief?

Ook de term ‘invasief’ wordt vaak creatief gebruikt. Het woord betekend letterlijk ‘binnendringend’ en ‘van buiten’. Een onvolwassen exemplaar van een soort dat (nog) geen zaden produceert, wordt dan als ‘niet invasief’ bestempeld. Dat is een kwestie van even wachten tot hij zaden begint te verspreiden en plotseling wel invasief is! Het is beter om praktisch te kijken naar de invloed op de diverse biotopen. Met taalkundige ingrepen lossen wij het probleem niet op!

Hieronder staat een lijst van de probleemsoorten met verwijzing naar sub-pagina’s. Op deze laatste zijn de meest effectieve protocollen voor beheer en bestrijding opgenomen. Dit op basis van literatuuronderzoek en eigen ervaring.
De lijst op deze website is nog volop in ontwikkeling en onvolledig. Ben je van mening dat er een soort of specifieke informatie ontbreekt, laat het ons dan weten!

Zie ook de websites Invasieve-Exoten.info (WUR en Bosgroepen), BFIS (Invasive species in Belgium) en Floron: Tuin er niet in!

Om welke exotische soorten gaat het?

De overheid houdt een register bij van de soorten die invasief, gevaarlijk of onwenselijk zijn. Dit naar het oordeel van een breed panel van experts, het Team Invasieve Exoten (TIE).
Het resultaat is de ‘Unielijst van invasieve exoten‘.
De tegenhanger hiervan is het Nederlands Soortenregister. Zie ook de Verspreidingsatlas.

  • Hieronder zijn alleen de soorten van de Unie-lijst opgenomen die relevant voor Natuurwerkers. Dit laatste op basis van waarneming en woekering in Nederland. In de meeste gevallen is ons klimaat niet geschikt voor exotische soorten.
  • Een groot aantal soorten staat op de Unie-lijst, omdat ze overgenomen zijn van de EU-lijst, vanwege voorkomen in andere EU-landen.
  • Sommige soorten worden ’s zomers waargenomen maar sterven bij vorst af. Ze blijven terugkomen omdat ze in de natuur gedumpt worden na het uitdunnen van vegetatie uit vijvers.

Heb je informatie over protocollen, nieuw of aanvullingen, zijn welkom. Meld deze via het formulier hiervoor.

Actuele invasieve exoten

Zie de actuele lijst op de website van de Nederlandse Voeding en Waren Autoriteit (NVWA).
Zie ook het overzicht van Wageningen Universiteit & Research (klikken op ‘Soorten die bestreden mogen worden’) en (sinds juni 2020) invasieve-exoten.info (Kennisnetwerk Invasieve Exoten).

Water- en oeverplanten

Zie ook Veldgids invasieve waterplanten (NVWA) en Floron, exoten melden.

Overige soorten niet (meer) op de lijst

De inzichten en de meningen over exoten verschillen. Een groot aantal soorten die niet teveel problemen veroorzaken beschouwd men als ‘ingeburgerd’. Sommige beheerders van natuurgebieden (en parken) besteden aandacht aan soorten die niet meer op de lijst staan. Dit ter bescherming van kwetsbare soorten. Voorbeelden zijn o.a.:

  • Ambrosia (Hooikoortsplant, 3 ondersoorten); de Schijnambrosia is de enige die wel op de lijst voorkomt maar niet in Nederland (wel elders in de EU)
  • Amerikaanse Vogelkers (Prunus Serotina)

Wijd verspreid

  • Douglas spar: breed verspreid, zaait sterk uit, onder aangesloten bomen groeit niets meer en is de bodem bruin. Sinds 2003 wordt hij als een Nederlandse soort beschouwd (opgenomen op de Standaardlijst van de Nederlandse flora).
  • Amerikaanse eik: inmiddels een inheemse boom die gebruikt wordt voor houtoogst. De bomen groeien snel en hebben een dichte bladerkroon waaronder andere soorten minder kans krijgen.