Kennis – feitjes voor Natuurwerkers

Dit is een pagina met informatie die niet direct elders ondergebracht is of een handige link kan gebruiken. Deze kennis en tips zijn met name voor beginners de moeite waard.
Gebruik ook de Zoekfunctie aan de rechterkant van de pagina’s (bovenin de ‘sidebar’) om informatie op de website te vinden.

== A ==

  • ‘Afzetten’ is het bosbeheerjargon voor het afzagen of hakken van struiken en bomen.

  • ‘Afslaan’ is het verwijderen van uitlopers.

  • Amerikaanse Vogelkers, een exoot die zo wijdverspreid is dat deze uit kostenoverweging van de lijst met exoten gehaald is, ingeburgerd = niet invasief meer?… maar nog steeds een probleem.

  • ARBO; de wet op de arbeidsomstandigheden. Bv. bij het gebruik van de kettingzaag of bosmaaier mag je alleen werken met een diploma als bewijs dat je een passende opleiding hebt doorlopen. Bovendien mag je niet alleen werken in het bos met deze apparaten vanwege het potentiële gevaar.

== B ==

  • Bijl kop vast zetten: sla nooit op de kop om deze vast te zetten, maar sla met de achterkant van de steel verticaal (steel rechtop) op een harde ondergrond (niet te hard). Hierdoor schuift de kop vanzelf naar beneden. Breng desgewenst een (extra) wig aan in het hout van de kop om deze beter vast te zetten. Een houtdraadbout met een passende doorsnede/lengte kan ook gebruikt worden in plaats van een wig, omdat een bout er bij de vervanging van de steel makkelijker uit te draaien is. Hou er ook rekening mee dat een bijlsteel uit kan drogen als deze te lang (ongebruikt) binnen staat.

  • Boomtang: Dit is een scharnierende tang waarmee je stammetjes kan vastpakken en wegslepen, ook wel een Sleeptang of Transporthaak genoemd. Dit werkt veel makkelijker dan met de hand te stammen vastpakken, zeker als het hout nat is. Met een langere tang voorkom je ook overbelasting van je rug door die gebukt te belasten. Zie o.a. de uitvoeringen van Boomtang en Sleeptangen.
    Als alternatief kan je een touw of sjorband gebruiken die je om de stam heen slaat (met een lus of herhaald om de stam geslagen).

  • Bosmaaier; dit is een zware uitvoering van een kantenmaaier met tweetakt of elektrische motor, met een draad die door te begroeiing slaat, of verschillende messen voor specifieke toepassingen. Met een stalen mes kan een bosmaaier boompjes van meerdere centimeters aan. Voor het gebruik van de bosmaaier is beschermende kleding nodig (o.a. een gezichtsbeschermer, want er vliegt van alles in het rond). Je moet ook beschikken over een brevet of licentie waarmee je kan aantonen dat je formele instructie en training hebt gehad voor dit potentieel gevaarlijke apparaat.

== C ==

Doorsnede boom
  • Cambium, de ‘natte laag’ tussen de schors van een struik of boom en het hout. Vanuit deze laag groeit zowel het hout aan als de schors om de dikker wordende stam en takken te blijven bedekken. De groeiringen zijn per seizoen verschillend (geen groei in de winter voor soorten die het blad verliezen) waardoor kleurverschillen optreden.

== D ==

== E ==

Doorsnede boom

== F ==

  • Floëem, het ‘dode’ hout van een struik of boom waardoor de houtvaten lopen. Door deze vaten stroomt water met opgeloste voedingsstoffen uit de bodem en (in het voorjaar) zetmeel uit de wortel.

== G ==

  • Gif: Het meest gebruikte plantengif is Glyfosaat dat verkocht wordt onder de naam “Round Up” (zie bij ‘R’ hieronder). Niet meer toegestaan tenzij in lage concentraties of met een gecertificeerde opleiding en ontheffing.

== H ==

  • Hekwerk (gaas/draad aanbrengen), zie Krammen hieronder.

== I ==

== J ==

  • Jirizaag: een licht gekromde handzaag met grove vertanding voor snoeiwerk (bv. knotten).

== K==

  • Kloofbijl: een speciale bijl die gemaakt is voor het kloven van haardhout, de kop is breed om het hout in de lengte – volgens de draad – te laten splijten.

  • Krammen/Hekwerk: Als je gaas of (prikkel)draad aanbrengt op houten palen, let dan op de plaatsing van de krammen. Als je de poten van de kram verticaal onder elkaar plaatst dan loop je het risico dat het hout daar splijt en de kram er op den duur uitvalt. Het is beter om de kram onder een hoek van 45 graden te plaatsen. Hierdoor drukt het hout weer deels dicht bij de splijting door de poten en blijft de kram op de lange termijn beter zitten.

== L ==

  • Lijnolie, zie Verduurzamen hout

== M ==

  • Macho’s met stoer gedrag (meestal mannen), hebben we bij natuurwerk niet echt nodig. Het werk is al stoer genoeg, dus doe maar gewoon. Macho’s doen vaak eerst en denken alleen “Ik zal wel eens even laten zien…”. En die houding kan gevaarlijk zijn voor collega natuurwerkers bv. bij het omzagen van bomen of het zwaaien met slaggereedschap. De veiligheid van de mensen om je heen en van jezelf staat voorop. Even je kracht laten zien door een boompje op te tillen lijkt stoer, maar ‘krak’… daar gaat je rug eraan. Hou het leuk en doe niet (te) stoer.

== N ==

  • Natuurwerk! Moeten we dat nog uitleggen? OK, duidelijk 🙂

== O ==

  • Openstelling gebieden. Veel natuurgebieden zijn opengesteld voor het publiek. Maar de bezoekers moeten zich wel aan de gestelde voorwaarden houden. Een natuurwerker die een overtreder tegenkomt, mag daar best op een correcte manier op wijzen. Maar begin nooit met “U mag niet…”, want dan is de verkeerde toon al gezet. Beginnen met “Goeiedag…”. En wijs de overtreder vriendelijk op de consequenties (boetes) en de redenen daarvoor (kapot rijden paden door fietsers, aanlijnen honden i.v.m. wild, etc.). Een verhaal is altijd beter dan direct een beschuldiging te uiten, verwijs naar de bordjes die men mogelijk heeft gemist. En ongeacht de reactie (meestal redelijk positief), wens de bezoekers altijd vriendelijk “Prettige dag” of “Prettige wandeling” als de wegen zich weer scheiden.

== P ==

  • Protocollen, dit zijn de beschrijvingen van de methoden voor beheer en bestrijding van (Exotische) invasieve soorten.

== Q ==

  • Querulant (lastige Natuurwerker). Wat? IK!? Kom nou! :-(.

== R ==

  • Rooien (met de spade), de wortels doorsteken bij voorkeur onder een hoek (niet verticaal), verder van de stam afhankelijk van de dikte; zijn de wortels eenmaal doorgestoken dan is de struik of boom meestal redelijk makkelijk uit te trekken. Zie De spade.

  • Round Up (merknaam) is een plantengif dat planten om zeep helpt door o.a. het stimuleren van wortelgroei. Het werkzame bestanddeel is Glyfosaat, dat ontwikkeld is om onkruid te bestrijden in de landbouw samen met Genetisch Gemodificeerde gewassen die bestand zijn tegen dit middel. Het gif stimuleert de plant om al zijn energie te gebruiken voor groei van de wortels waardoor deze zich letterlijk dood groeit. Het is alleen toepasbaar voor stammen van boven de 3 cm doorsnede (vogelkers) om voldoende werkzame stof op te nemen of (verdund) te injecteren bij bv. Duizendknoop. Opleiding en ontheffing nodig voor gebruik.
    Gebruiksvoorwaarden: het mag niet gebruikt worden onder de 8 graden buitentemperatuur en niet in de regen (binnen 1 uur na aanbrengen) omdat het product anders weggespoeld wordt voordat de plant het kan opnemen.
    Advies: NIET gebruiken, tenzij alternatieve (biologische / mechanische) bestrijding geen optie is. Het is niet direct (zwaar) giftig voor mensen maar de afbraakproducten komen in het grondwater terecht en vormen een toenemend probleem.
    RoundUp is met name voor de landbouw ontwikkeld en wordt veel toegepast voor Genetisch Gemanipuleerde Gewassen die aangepast zijn om niet gevoelig te zijn voor het gif. Het onkruid dat op de akkers groeit is dat wel.

== S==

  • Soortenkennis; wat heb je nodig om b.v. niet te vaak verkeerde bomen om te zagen?

  • Schors of bast van een boom; het ‘levende’ deel van een boom samen met het Cambium van waaruit zowel de bast als het hout groeit

== T ==

== U ==

  • Uittrekken (struiken), alleen bij kleine struiken. Gebruik de spade om je rug en je handen te sparen!

== V ==

  • Vacatures op Natuurwerkers.nl en in de toekomst ook op werk locaties

  • Valkerf, dit is een (meestal wigvormige) inkeping in een boom tot +/- 1/3 aan de kant waar wij de boom heen willen laten vallen (het hangt af van de helling van je boom en je deskundigheid of deze hierbij meewerkt). Een rechtop staande boom die tot 2/3 doorgezaagd wordt zal doorgaans vallen in de tegengestelde richting (!)… als er tenminste geen wind is. De valkerf is er niet om de boom in de goede richting te laten vallen maar om er voor te zorgen dat het laatste stuk niet slordig afbreekt wat lastig te verwijderen kan zijn. De valkerf zit meestal iets lager dan de zaagsnede aan de andere kant.

  • Verduurzamen hout: Lijnolie is een natuurlijk conserveringsmiddel, wel verdunnen (1 op 1 tot 1 op 2) met terpentine, anders blijft het plakken; bij onderdompeling van een paar maanden in lijnolie neemt de kwaliteit van het hout opvallend toe (denk aan tropisch hardhout).

  • Vrouwelijke natuurwerkers: Nee, geen natuurwerksters, maar natuurwerkers (m/v). Ook vrouwen houden van werk in de tuin en natuurwerk is dan ook een uitdaging in een ‘tuin’ die wat groter is dan van een rijtjeshuis of een balkonnetje. V.w.b. de spierkracht zijn de meeste mannen wat beter bedeeld, maar dat betekent alleen dat vrouwen het werk wat slimmer aan moeten pakken dan hun mannelijke collega’s en dat laatste is geen al te grote opgave, niet waar dames? En is er even een dommekracht nodig, dan is die meestal niet al te moeilijk te vinden.

== W ==

  • Wig; dit is een een driehoekig stuk materiaal van hout, kunststof of staal dat in de zaagsnede van een boom wordt geslagen (bv. met de achterkant van een bijl) om de boom met deze hefboom (vandaar de naam) de juiste kant op te loodsen. De dikte van de wig vertaalt zich in een uitslag aan de bovenzijde van de boom die vele male de dikte van de Wig is (afhankelijk van de hoogte) waardoor de boom als het ware omgeduwd wordt. In noodgevallen kan een bijl als wig in de snede worden geslagen en met een tweede bijl of moker/kloofbijl in de zaagsnede worden geslagen.

== X ==

  • Xyleem, het ‘dode’ hout van een struik of boom waardoor de houtvaten lopen. Door deze vaten stroomt water met opgeloste voedingsstoffen uit de bodem en (in het voorjaar) zetmeel uit de wortel.

== Y ==

  • xYleem? Of weet jij een betere voor deze letter 🙂

== Z ==

  • Zaagbroek; dit is beschermende kleding voor motorzagers. In de stof zitten metaaldraden verwerkt waardoor de ketting van de zaag vastloopt in plaats van door het been van de zager heen te gaan.