De Am. Vogelkers is een taai gewas. Een belangrijke oorzaak is de grote energievoorraad in de wortel die een effectieve bestrijding moeilijk maakt. Vaak blijven na herhaald en ineffectief laag afzetten met de bosmaaier stobben tot 10-15 cm doorsnede over die de jaren erna weer uitlopen. De stobbenfrees is een nieuwe optie.
Het rooien van de wortels is handmatig zwaar werk en het rooien met grotere machines kan schade opleveren aan de bodem. Als alternatief zijn hiervoor soms trekpaarden ingezet, maar dat is niet eenvoudig grootschalig toe te passen. Met name in kwetsbare gebieden zoals heide en duin is verstoring van de biotoop een probleem.
Een recente (?) ontwikkeling is de stobbenfrees, ook wel een boomstronkhakselaar genoemd. Deze kan (oude) stobben of stronken in de grond versnipperen. De ‘frees’ bestaat meestal uit een snel draaiende verticale plaat met beitels die het hout en de wortel uiteen slaat.
De ‘frees’ is doorgaans gemonteerd op een onderstel met een motor of als hulpstuk op een (kleinere) graafmachine. De hout- en wortelresten vergaan relatief snel in de bodem en het werkgebied is doorgaans klein (25-40 cm in doorsnede). De machine is doorgaans gemonteerd op rubber wielen of rupsbanden (met rubber) die de bodem ontzien.
Voor vogelkers stobben van minder dan 15 cm doorsnede volstaat een relatief klein model.
Bij het frezen is het van belang dat het deel van de wortel waar energie is opgeslagen – een verdikking direct onder de stam – grondig te vernietigen. De ‘waterwortels’ die verder de grond in lopen zijn vrijwel nooit betrokken bij het herstel van de struik, althans bij de Am. Vogelkers.
Herhaling inzet stobbenfrees nodig
Maar ben je met een stobbenfrees nu in één keer klaar? Helaas, was het maar zo mooi!
- Ten eerste is het onmogelijk om alle stobben in een perceel in een enkele doorgang te verwijderen. Het bos is grillig en onoverzichtelijk en ook bij vooraf markeren van de stobben met verf of markeerpaaltjes sla je makkelijk iets over. Hierdoor is een visuele controle het jaar na het frezen aan te bevelen met eventueel een selectieve nabehandeling met dezelfde methode of een alternatieve aanpak die passend is voor het onderhavige gebied.
- Herhaling van het frezen van de nieuw opgekomen exemplaren (of weer uitgelopen stobben die niet diep genoeg zijn gefreesd). Dit is belangrijk om uit te voeren voordat deze struiken zich kunnen ontwikkelen tot zaaddragers, d.w.z. binnen 3-5 jaar. In uitzonderlijke gevallen – wanneer een oudere dikke wortel niet goed is geraakt – is uitlopen en bloei soms zelfs in 2 jaar mogelijk. Monitoring om de 1-2 jaar is nodig voor een optimale aanpak.
Aanpak Zaadbank
Het frezen heeft helaas weinig of geen effect op de zaadbank. De kersen die nog in de bodem zitten zullen de jaren erop ontkiemen, wat 5 tot 7 jaar kan aanhouden met een sterk aflopend aantal kiemkrachtige vruchten. Bovendien komt er na het frezen – met name na het vooraf laag afzetten van struiken – aanzienlijk meer licht op de bodem waardoor de ontkieming van de zaadbank versnelt.
- De eerste optie is om de volgende generatie struiken na 3-4 jaar ook weer te frezen. Dit kan je combineren met het hierboven aangegeven herhalen van het frezen voor overgeslagen exemplaren. De timing hiervan is belangrijk en het is beter om dit te doen op basis van controles (of steekproeven) dan rigide een oorspronkelijke planning te volgen. De natuur doet nu eenmaal wat het wil in het eigen tempo.
- Het alternatief is het handmatig opschonen – o.a. door vrijwilligers – van het gefreesde perceel op zaailingen, bij voorkeur om het jaar. Jonge zaailingen zijn doorgaans met de hand of de spade makkelijk te rooien in de eerste 2 jaar. Wel is dat moeilijker wanneer ze in een grasmat staan. In de maanden april tot oktober zijn de zaailingen goed aan het blad te herkennen, in de herfst en winter is dit een stuk moeilijker.
Deze twee benaderingen zijn uiteraard naast of na elkaar uitvoerbaar afhankelijk van de gesteldheid van het gebied en de inschatting van de beheerder. Bij uitblijvende her-besmetting (ook door aanvulling van de zaadbank uit naastgelegen percelen) is de doorlooptijd doorgaans steeds korter.
Ervaringen stobbenfrees
In een aantal percelen in Zuid-Holland is begin 2023 een proef gedaan met het frezen van stobben van struiken en bomen die herhaaldelijk zonder gif laag afgezet waren. Het resultaat is bemoedigend met een minimale verstoring van de biotoop, althans optisch gezien. In de loop van het jaar en volgend jaar zal blijken hoe effectief de aanpak is geweest en hoe de zaadbank in de aangepakte percelen zich verder ontwikkelt.
Kortom, het frezen van stobben is een welkome aanvulling in het arsenaal van technieken voor de bestrijding van de Am. Vogelkers. Maar het is geen definitieve oplossing en het is de vraag of die er binnen afzienbare tijd zal komen… of ooit. Maar we maken telkens weer wat voortgang.