Een stevig hekwerk staat of valt met hoe je het vastzet. Na jaren onderhoud aan twee kilometer schapenhek heb ik ontdekt dat één klein detail vaak het verschil maakt tussen een hek dat jaren meegaat of één dat steeds loskomt: de manier waarop je de krammen in het hout slaat.
De meeste mensen – zelfs professionals – slaan krammen willekeurig in het hout. Maar de richting van die kleine U-vormige stukjes metaal bepaalt of je hekwerk vijf jaar of vijftien jaar meegaat. In dit artikel deel ik wat ik heb geleerd over het juist plaatsen van krammen, gebaseerd op jarenlange praktijkervaring en onderzoek.
Te lang om te lezen? Zie de samenvatting aan het einde.
Eerst de basics: waar hebben we het over?
Bij natuurwerk en perceelafscheiding werk je meestal met gladde draad, prikkeldraad of verschillende soorten gaas (van grofmazig schapengaas tot fijn kippengaas). Al deze materialen worden vastgezet met krammen in houten of kunststof palen. Maar voordat we ingaan op hoe je ze vast zet, is het belangrijk te begrijpen wat krammen precies zijn.
Kies de juiste kram voor je klus
Krammen (officieel ‘draadkrammen’) zijn simpele maar ingenieuze stukjes gereedschap. Ze worden geknipt uit staaldraad en in een U-vorm gebogen. Maar niet elke kram is hetzelfde:
- Formaat: Voor normaal hekwerk gebruik je meestal lichte krammen van 20-30 mm hoog
- Materiaal: Kies altijd voor verzinkte of gegalvaniseerde krammen om roest te voorkomen
- Met of zonder weerhaak: Weerhaken houden beter, maar zijn later lastig te verwijderen
- Zwaardere uitvoeringen: Voor extra belasting (zoals bloempotten) zijn er krammen met een draaddikte tot 4,5 mm
TIP: Kies geen zwaardere kram dan nodig – ze zijn duurder en lastiger te plaatsen.
De geheimen van goed krammen plaatsen
Het lijkt zo simpel: pak een hamer en sla die kram erin. Maar na jaren observatie zie ik steeds hetzelfde patroon: bij de meeste hekwerken zitten na een paar jaar de krammen los. Wind, regen en temperatuurwisselingen laten het hout werken, waardoor krammen hun grip verliezen en er zelfs uitvallen.
Het goede nieuws? Dit is volledig te voorkomen. Het geheim zit in twee cruciale factoren:
- De richting waarin je de kram plaatst ten opzichte van de houtnerf
- Hoe diep je de kram in het hout slaat
Hou rekening met de nerf van het hout. Dat is niet van toepassing bij kunststof palen, ook al hebben die soms een nerf/structuur voor de sier :-).
De drie manieren om krammen te plaatsen
Er zijn drie manieren om een kram in het hout te slaan. Het verschil lijkt klein, maar het effect op de levensduur van je hekwerk is enorm:
1. Verticaal (niet doen!)
- Poten boven elkaar in één lijn
- Helaas de meest gebruikte methode
- Splitst de houtnerf open
- Laat water binnen
- Krammen komen snel los
2. Horizontaal (beter, maar niet ideaal)
- Poten naast elkaar op dezelfde hoogte
- Verdeelt de druk over verschillende nerven
- Werkt redelijk voor verticale draden
- Minder geschikt voor horizontale draden
- Nog steeds niet optimaal voor duurzaamheid
3. Diagonaal (de gouden standaard)
- Poten onder 45-60 graden
- Drukt nerven tegen elkaar aan
- Werkt voor alle richtingen draad/gaas
- Blijft het langst vastzitten
- Zelfs bij uitdroging nog stevig
- Dit is mijn aanbeveling na jaren ervaring
Krammen inslaan, de juiste diepte
Een veelgemaakte fout is krammen helemaal in het hout te slaan. Dit lijkt logisch – hoe dieper, hoe beter vast, toch? Niet dus. Er zijn drie redenen om 2-3 millimeter ruimte te houden:
- Makkelijker verwijderen: Als je ooit het hekwerk moet vervangen, krijg je de krammen er veel makkelijker uit
- Beter spannen: Je kunt het draad of gaas nog straktrekken na het vastzetten
- Natuurlijke beweging: Hout en draad zetten uit en krimpen met temperatuur en vocht waarvoor wat speling nodig is
TIP: Gebruik de dikte van een lucifer als richtlijn voor hoeveel ruimte je moet laten.
Vermijd de valkuil van knoesten
Knoesten zijn de natuurlijke vijand van krammen. Deze harde plekken in het hout:
- Zijn veel dichter dan normaal hout
- Krimpen anders dan de rest
- Vervormen lichte krammen
- Maken het lastig om recht te slaan
Wat te doen met knoesten?
- Sla nooit een kram direct in een knoest
- Kies een plek 2-3 cm ernaast
- Gebruik zo nodig een zwaardere kram in de buurt van knoesten
- Let extra op de richting van je kram rond knoesten
Tegendruk geven bij het inslaan voor stabiliteit
Vaak zie je natuurwerkers een kram inslaan zonder de paal te ondersteunen. De paal wiebelt en veert meestal en als je de kram niet recht raakt kan die wegspatten, wat gevaarlijk is!
Je kunt de paal stabiliseren door achter de paal te gaan staan met je been of knie ertegenaan. Hierdoor is je werkvlak stabiel en is het inslaan makkelijker. Bij gaas kun je beter vanaf de voorzijde met je been of achterste de paal naar achteren drukken om te stabiliseren. Nog makkelijker is het om met een maat samen te werken die aan de achterkant van de paal tegendruk geeft. Samenwerken is altijd gezelliger!
Een opvallend detail is dat je een minder goede controle hebt over je slag met de hamerkop boven de steel, meestal gehurkt of op je knieën. Met de hamerkop naar beneden en licht over je werk gebogen heb je veel meer beheersing. De natuurlijke zwaai helpt dan bij het recht inslaan van de kram. Het hangt er wel vanaf hoe acrobatisch je bent of als timmerman ervaring hebt.
Het vasthouden van de kram levert soms problemen op, vooral bij het dragen van handschoenen en het gebruik van kleine krammen. Een combinatietang biedt uitkomst door een poot van de kram met de tang op zijn plaats te houden en daarna voorzichtig de eerste tikjes te geven. Dat scheelt blauwe vingers!
Krammen verwijderen: de verrassend simpele oplossing
Vroeg of laat moet je krammen verwijderen om een hek te repareren of vervangen. De meeste mensen grijpen direct naar een nijptang, maar er is een betere manier.
Wat NIET werkt
- Nijptang:
- Standaard gereedschap voor spijkers en krammen
- Meestal geen grip op diep geslagen krammen
- Beschadigt het hout bij forceren
- Speciale kramtang:
- Duur gereedschap
- Nog steeds lastig bij diep geslagen krammen
- Beperkte toegang tot de kramboog
De verborgen kampioen: de onkruidhaak
Deze goedkope tuintool blijkt verrassend effectief voor het verwijderen van krammen. Hier is waarom en hoe:
Waarom het werkt
- Past perfect tussen de krampoten
- Gebruikt hefboomwerking
- Beschadigt het hout minimaal
- Werkt zelfs bij diep geslagen krammen
Zo doe je het
- Plaats de punt tussen de krampoten met de de haak onder een hoek met de houtnerf
- Sla voorzichtig met een hamer de haak onder de kram
- Trek het handvat van de haak omhoog
- De kram wipt er vanzelf uit
TIP: Deze techniek werkt het beste bij diagonaal geplaatste krammen – nog een reden om ze vanaf nu zo te plaatsen!
Samenvatting
- Plaats de krammen diagonaal op de nerf van het hout (45-60 graden)
- Sla de kram niet helemaal in het hout
- Vermijd knoesten
- Geef tegendruk aan de paal tijdens het inslaan van de kram
- Een onkruid haak helpt bij het verwijderen van krammen
Ik wens je veel succes met het inslaan en verwijderen van krammen.
Kram voorzichtig!